Maciej Głowiak
Andrzej Zajączek z Targowej Górki - nauczyciel, rolnik, patriota
Andrzej Zajączek urodził się 3 lutego 1820 roku w Kostrzynie w rodzinie Gabriela Zajączka i jego żony Józefy Thamm. Rodzina Zajączków zamieszkiwała w tamtym czasie Kostrzyn i jego okolice, nie wiadomo jednak czy była ona spokrewniona z ziemiańskim rodem Zajączków z okolic Kalisza, z którego wywodził się także gen. Józef Zajączek, Namiestnik Królestwa Polskiego. Przeciwko temu świadczyć mógłby fakt, że Zajączkowie z Kostrzyna określani byli w księgach parafialnych mianem rolników lub chłopów. W tamym czasie, w XVIII i na początku XIX wieku mogło dochodzić jednak do znacznego zubożenia szlachty.
Niezależnie od pochodzenia, Andrzej Zajączek awansuje społecznie zostając nauczycielem. Około roku 1841 otrzymuje dość intratną posadę wiejskiego nauczyciela w Targowej Górce i wkrótce zostaje kierownikiem tamtejszej szkoły. Dnia 31 maja 1846 roku bierze Zajączek ślub z Marianną z Trzeckich, szlachcianką, spokrewioną z rodem Arnoldów. Wesele odbywa się u ciotki panny młodej, Jadwigi Balgen z domu Arnoldowej, właścicielki majątku w pobliskich Mystkach.
W następnym roku rodzi się pierwsze dziecko małżeństwa Zajączków, Roman. Powoli nastają jednak coraz cięższe czasy. Zajączek w swoim późniejszym pamiętniku zauważa: "W roku, w którym się Romanek urodził (...) głód i nędza panowały między ludem". Sytuacja w Wielkim Księstwie Poznańskim znajdującym się pod pruskim zaborem staje się coraz bardziej napięta i wkrótce, w roku 1848 wybucha tzw. Powstanie Poznańskie. Andrzej Zajączek przystępuje do wojsk powstańczych, być może pod wpływem ówczesnego właściciela Targowej Górki, jednego z przywódców powstania, Władysława Kosińskiego.
Powstanie narodowe upada, a jego uczestników dotykają represje ze strony władz pruskich. Andrzej Zajączek z rozgoryczeniem zapisuje w swoim pamiętniku, który zaczął prowadzić w roku 1849: "(...) za dopełnienie świętych obowiązków Polaka cierpieć musiałem przez 4 lata prześladowanie, biedę, zmartwienie". W efekcie procesu dyscyplinarnego zostaje najpierw pozbawiony połowy pensji i zawieszony w urzędowaniu, a w 1852 roku, na mocy wyroku kasacyjnego ostatecznie pozbawiony posady nauczyciela w Targowej Górce.
Jednak ze względu na wcześniejszą nieposzlakowaną opinią i gorliwe pełnienie obowiązków nauczyciela przed powstaniem, władze proponują mu objęcie posady nauczyciela w poblskim Gieczu. Tu, po powstaniu rodzą się kolejne dzieci małżeństwa Zajączków: Józefa i Bolesław. W międzyczasie umiera matka Zajączka, który, spłaciwszy uprzednio rodzeństwo, wykupuje rodzinne gospodarstwo. Opiekuje się schorowanym ojcem do czasu jego śmierci w roku 1853, a później sprzedaje gospodarstwo i przenosi się na stałe do Giecza. Tam przychodzą na świat kolejne dzieci Zajączków: Marianna, Walentyna i Pelagia, a po kilku latach, gdy Zajączkowie gospodarują już na własnym majątku w Poświątnym rodzą się jeszcze Aniela i Stanisław.
Nie wiadomo dokładnie jak długo uczy Andrzej Zajączek w szkole w Gieczu, ale od 1 stycznia 1879 przejmuje po p.Szymańskim obowiązki urzędnika Stanu Cywilnego w Nekli. Większość aktów urodzeń, ślubów i zgonów w ciągu następnych kilku lat zapisywana i poświadczana jest po niemiecku przez Andrzeja Zajączka. Prawdopodobnie mieszka on już wtedy z żoną w Nekli, być może u którejś z córek. W roku 1885, gdy umiera żona Marianna, ostatni wpis w pamiętniku wykonany jest juz drżącą ręką schorowanego człowieka.
Andrzej Zajączek umiera wkrótce, bo 1 września 1887 w Nekli. Pochowany zostaje na grodzisku, 4 września. Choć wiele kart z jego życia stanowi nadal tajemnicę, to z całą pewnością można stwierdzić, że był on znany i ceniony w lokalnej, nekielskiej społeczności.
Jako nauczyciel i patriota miał duży wpływ na wychowanie młodzieży w duchu poszanowania historii i polskości, a z racji pełnionych obowiązków urzędnika Stanu Cywilnego musiał być osobą o nieposzlakowanej opinii. O jego pozycji społecznej świadczyć mogą także kontakty z inteligencją i ziemiaństwem, nauczycielami i właścicielami okolicznych majątków, którzy niejednokrotnie występowali w roli chrzestnych jego dzieci.
To wszystko sprawia, że warto przybliżyć Państwu sylwetkę Andrzeja Zajączka, nauczyciela, powstańca i społecznika, który dużą część swojego życia związał z Neklą i jej okolicami.
Marianna i Andrzej Zajączkowie
Strona z pamiętnika
Maciej Głowiak (ur. 1979), informatyk, absolwent Politechniki Poznańskiej. Pracuje w Poznańskim Centrum Superkomputerowo - Sieciowym. Mieszka w Poznaniu, interesuje się historią i genealogią. Prowadzi badania genealogiczne swojej rodziny.
.jpg)