Portal Historyczny Gminy Nekla - historia.nekla.eu

Nekla i okolice mają bogatą przeszłość, po której pozostały liczne pamiątki i zabytki historyczne. Już w 1070 roku pojawia się pierwsza wzmianka o wsi Opatówko. W 1258 roku w orszaku księcia Bolesława występuje rycerz Milesza z Mieleszyny Górki zwanej dzisiaj Targową Górką. W 1301 roku w dokumentach wymieniona jest inna wieś - Starczanowo, nazwana tak od nazwiska ziemianina Starczyna . W tym okresie największe znaczenie w regionie miała Targowa Górka, dla której 14 czerwca 1343 roku Kazimierz Wielki odnowił przywilej miejski. Z zapisów w dokumentach kościelnych wynika, że już w 1364 roku istniał kościół w Opatówku, a 33 lata później pojawia się nazwa wsi Zasutowo.
Pierwsze wzmianki o Nekli pochodzą z 1405 roku. Była to wówczas osada zwana Nieklą, co w języku staropolskim oznaczało nadbrzeżne ławice piachu, zarośla lub przystań. O początkach miasta opowiada także jedna z legend. Głosi ona, że w tym miejscu stała kiedyś karczma "Wygoda". Zatrzymał się w niej czarnoksiężnik Twardowski. Na jego rozkaz diabli usypali groblę przez bagna.
Właścicielami miejscowości przez wiele wieków były możne, znane wielkopolskie rody: Starczanowskich, Prażmowskich, Skałowskich, Wilkońskich, Skórzewskich i Żółtowskich. W latach 1700-74 posiadała prawa miejskie. W tym okresie zostały wybudowane nowe kościoły w Nekli, w Targowej Górce, Opatówku. W 1777 roku ksiądz Aleksy Błachowicz urządził w Nekli szpital czyli dom ubogich. W połowie XVIII wieku parafia nekielska liczyła 926 mieszkańców, w tym: 490 katolików, 426 innowierców i 10 Żydów. Ziemia nekielska była gościnna dla obcokrajowców prześladowanych. W połowie XVIII wieku w pobliżu Nekli osiedlili się holenderscy Mennonici, którzy uciekli przed prześladowanymi w swojej ojczyźnie. W te strony przywędrowali z Żuław, Pomorza i Brandenburgii. Wykorzystując swoje umiejętności oraz wiedzę osuszyli tutejsze bagna i mokradła i założyli osady zwane kiedyś Olędrami Nekielskimi, a obecnie Nekielką.
Kres świetności dla Nekli zakończył się wraz z drugim rozbiorem Polski w 1793 roku. Gmina została włączona do zaboru pruskiego, a Nekla straciła prawa miejskie. W 1831 roku wieś i okolice nawiedziła epidemia cholery i biegunki. Śmierć zebrała obfity plon. Pozostali przy życiu mieszkańcy ślubowali wówczas coroczne pielgrzymki do Grodziszczka. Tradycja ta zachowała się do dzisiaj.
W 1845 roku zbudowano szosę z Poznania do Strzałkowa przez Neklę, a pod koniec wieku wieś znalazła się na trasie linii kolejowej z Poznania do Strzałkowa. Jedno z podań głosi, że stacja kolejowa jest tak daleko od Nekli, gdyż hrabina Żółtowska, właścicielka wsi nie chciała, aby budził ją głos przejeżdżających pociągów.
W dziejach gminy Nekla zapisało się wielu wybitnych Wielkopolan. Z wsią Mystki związany był Karol Karśnicki (1806-1870), uczestnik spisku podchorążych w Powstaniu Listopadowym, prezes Wydziału Przyrodniczego Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk (1860-62). W Targowej Górce mieszkał Antoni Amilkar Kosiński. Nauczycielem w nekielskiej szkole w latach 1843-45 byłHieronim Feldmanowski, znany później dziennikarz, tłumacz literatury, bibliofil i archeolog.
Mieszkańcy Nekli i okolicznych miejscowości brali udział we wszystkich walkach o niepodległość Polski. Uczestniczyli na Wiośnie Ludów w bitwie pod Miłosławiem (1848), w Powstaniu Styczniowym (1863). Znaleźli się także w szeregach armii Powstania Wielkopolskiego (1918-19). Walczyli w okolicach Szubina. Polegli powstańcy zostali pochowani w zbiorowej mogile na cmentarzu w Nekli.
W czasie okupacji hitlerowskiej, w latach 1942-43, w Nekli istniał jeden z obozów pracy przymusowej dla Żydów pracujących przy budowie linii kolejowej ze Swarzędza do Wrześni. Zginęło w nim około 200 więźniów. Na miejscu obozu umieszczono pamiątkową tablicę. Natomiast przed budynkiem byłej szkoły przy ulicy Poznańskiej znajduje się pomnik poświęcony pamięci trzech Polaków, których w tym miejscu rozstrzelali hitlerowcy we wrześni w 1939 roku.
Po 1945 roku Nekla przeżyła okres intensywnego rozwoju. W 1948 roku została przeprowadzona elektryfikacja Nekli, w 1949 roku Targowej Górki, w 1950 Strczanowa i Zasutowa, a rok później Gierłatowa. W latach pięćdziesiątych w Nekli powstały kino (1951), lecznica dla zwierząt (1955), ośrodek zdrowia (1957). W następnym dziesięcioleciu zainstalowano w Nekli automatyczną centralę telefoniczną (1961), powstają zakłady produkcyjne: przetwórnia owocowo - warzywna w Podstolicach, nowa piekarnia w Nekli (1970). W dniu 18 maja 1969 roku oddano do użytku wybudowaną w czynie społecznym strażnicę Ochotniczej Straży Pożarnej. W latach siedemdziesiątych rozpoczęto zakładanie w gminie sieci wodociągowej. Władze miejsko - gminne stworzyły dobre warunki zachęcające do inwestowania na terenie gminy Nekla. Dbały także o rozwój oświaty i kultury. Biblioteka gminna powstała w 1949 roku.
W 1965 roku, w ciągu sześciu miesięcy wybudowano nową szkołę podstawową w Nekli. Ze środków budżetowych gminy wybudowano w 1988 roku szkołę w Targowej Górce, pięć lat później salę gimnastyczną w tej miejscowości, a w 1997 roku szkołę podstawową w Zasutowie.